Όταν οι εργάτες σε χωράφια παράγουν φαγητό, αλλά πηγαίνουν για ύπνο νηστικοί…

Η ιστορία του φαγητού δεν αφορά μόνο τη διατροφική αξία, το κόστος και τη γεύση. Αφορά και την παγκοσμιοποίηση, τη φτώχεια και την εκμετάλλευση. Αν γνωρίζαμε πόσο λίγο προστατεύουμε το αγροτικό εργατικό δυναμικό, το φαγητό που τρώμε κατά πάσα πιθανότητα θα μας αηδίαζε…

Αυτό που τρώμε, καθορίζει το ποιοι είμαστε, λένε. Η διατροφή κάθε ανθρώπου δείχνει αν μαγειρεύει στο σπίτι, αν προτιμά τα τοπικά προϊόντα, αν προτιμά τα ακριβά πιάτα, ή ακόμα κι αν μπαίνει καν στον κόπο να σκεφτεί τι είναι αυτό που τρώει. Η πλευρά του καταναλωτή, όμως, είναι η μία πλευρά του φαγητού.

Όταν φτάνει στον καταναλωτή, το φαγητό έχει ήδη ένα παρελθόν πίσω του – με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους που δουλεύουν για να μπορούμε να έχουμε το φαγητό στο πιάτο μας. Και η ειρωνεία είναι ότι, αυτοί που παράγουν το φαγητό, συνήθως πηγαίνουν για ύπνο νηστικοί…

Κάθε μέρα, 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι (το 1/3 του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού) πηγαίνει να δουλέψει σε γεωργικές εκτάσεις σε κάθε γωνιά του κόσμου. Και, κάθε βράδυ, πολλοί από αυτούς επιστρέφουν στο σπίτι τους – έχοντας υπομείνει αμέτρητες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους – χωρίς τα απαραίτητα για να φάνε οι ίδιοι και οι οικογένειές τους.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εργάτες στον αγροτικό τομέα τυγχάνουν ελάχιστης νομικής προστασίας. Το ελάχιστο ημερομίσθιο που έχει επιβάλει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας τηρείται από πολλές βιομηχανίες σε όλον τον κόσμο, αλλά συνηθίζει να μην εφαρμόζεται στον αγροτικό τομέα, ιδιαίτερα όταν η πλειοψηφία του αγροτικού εργατικού δυναμικού αποτελείται από μετανάστες.

Στις αγροτικές περιοχές των αναπτυσσόμενων χωρών, το 80% των εργατών σε γεωργικές εκτάσεις πληρώνεται λιγότερο από €1,10 την ημέρα, κάτι που τους καταδικάζει στην φτώχεια. Σε αρκετές περιπτώσεις οι εργάτες δουλεύουν με μία συμφωνία πληρωμής “ανά κομμάτι”, κι έτσι αναγκάζονται να δουλεύουν ατέλειωτες ώρες σε ακραίες καιρικές συνθήκες για να εξασφαλίσουν το ημερομίσθιο που χρειάζονται.

Και όλα αυτά, βάζοντας σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή τους. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, τα επικίνδυνα μηχανήματα, οι υπερβολικές ώρες εργασίας και η έκθεση σε τοξικά παρασιτοκτόνα, το καθιστούν ένα από τα πιο θανάσιμα επαγγέλματα του κόσμου. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: Περισσότεροι από 170.000 εργάτες γεωργικών εκτάσεων σκοτώνονται κάθε χρόνο σε μη ασφαλείς εκτάσεις – διπλάσιο ποσοστό θνησιμότητας από κάθε άλλη βιομηχανία.

Κι όμως, η αγροτική εργασία εξακολουθεί να μην προστατεύεται στις περισσότερες χώρες. Ακόμα και στις ΗΠΑ, δεν υπάρχει ομοσπονδιακός νόμος που να υποχρεώνει τους γαιοκτήμονες να δίνουν χρόνο για διάλειμμα και νερό στους εργάτες τους. Και αυτό όσο η θερμοπληξία παραμένει η βασική αιτία θανάτου στα αγροκτήματα των ΗΠΑ.

Ο πρόσφατος θάνατος του Αργεντινού εργάτη Fabian Tomasi ήταν γροθιά που υπενθύμισε τους κινδύνους της εκβιομηχανισμένης γεωργίας. Ενώ εταιρίες όπως η Monsanto υποστηρίζουν ότι τα ζιζανιοκτόνα είναι απαραίτητα για την εξασφάλιση της ασφάλειας των τροφών, οι συνέπειες της έκθεσης των εργατών στα χημικά αποκαλύπτουν το ανθρώπινο κόστος της χρήσης τους. Ο θάνατος του Tomasi προκλήθηκε από τη χρόνια έκθεση σε χημικά χωρίς προστασία. Ακόμα και στις ανεπτυγμένες χώρες, 1 στους 5.000 αγροτικούς εργάτες παθαίνει δηλητηρίαση από παρασιτοκτόνα.

Δυστυχώς, ελάχιστοι εργάτες είναι σε θέση να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους. Οι εποχικοί εργάτες δεν προχωρούν σε συλλογικές διαπραγματεύσεις και οι μετανάστες δεν μπαίνουν καν σε διαδικασία απαιτήσεων, από φόβο. Όσο για τις βασικές παροχές, όπως κοινωνική ασφάλιση, ιατροφαρμακευτική κάλυψη και επιδόματα, είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Απαλλαγμένη από εργασιακούς κανόνες, η αγροτική βιομηχανία έχει κάθε περιθώριο να βάζει το κέρδος της πάνω από την ευημερία των εργατών της.

Ίσως είναι καιρός να σταματήσουμε να τρώμε παθητικά οτιδήποτε υπάρχει στο πιάτο μας. Η αγοραστική δύναμη είναι στα χέρια μας και μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για να αλλάξουμε την κατάσταση. Όσο δύσκολο κι αν φαίνεται να αποδώσουμε ευθύνες σε όσους στερούν βασικά δικαιώματα στους αγροτικούς εργάτες, δεν είναι ακατόρθωτο.